MAGIA SZKOŁY. Esej o nauczycielu w kręgu dobra i zła

Format b5

238 stron

ISBN 978-83-65071-22-4

[...] Praca nauczyciela ma w sobie coś z czarodziejskiej sztuki średniowiecznego alchemika, który w swoich retortach i alembikach uruchomia procesy, o których wie, że podlegają wpływom tak wielu czynników nieba i ziemi, że nie może on niczego być pewnym, chociaż jest zwykle wynajęty przez możnych wierzących, że ten trud przyniesie im złoto. Szkoła jest w całości taką retortą, w której coś się gotuje, coś się przemienia, kotłuje. Najważniejsze składniki tego kotłowania się i przemieniania to uczniowie i sami nauczyciele. Ci drudzy jednak, nie tylko podlegają odbywającym się tam zdarzeniom, ale starają się nad tym wszystkim jakoś panować, chociaż jest to w sposób oczywisty niemożliwe. Zamiast tego panowania sami podlegają uruchomionym procesom i niby alchemicy w swojej pracowni, sami zmieniają się w inny kruszec duchowy; czasami szlachetnieją, czasami ulegają ciemnej stronie. Czasami zmieniają się, z pełną wiedzą tego co się z nimi dzieje, a czasami nieświadomie.

Niebezpieczne miejsce pracy.

Praca? Czy można to nazwać pracą? Czy w istotnych sprawach związanych ze szkołą mają coś ważnego do powiedzenia specjaliści od psychologii pracy? Co tam się dzieje? Produkują zło i dobro w umysłach powierzonych im dzieci? Czyż więc to miejsce nie jest naprawdę tajemnicze? Magiczne? Jeśli „wychowywać” znaczy, między innymi, „obdarzać umiejętnością 

czynienia dobra”, to czy mają tam technologie albo tajemne receptury, które im to umożliwiają? Chyba nie mają, sądząc choćby po nie takich jak się spodziewamy rezultatach. Jeśli szkoły produkują dobra i zło w podobnych proporcjach, to dlaczego ciągle nazywamy je jednak Instytucjami Wychowania?

Szkoła jest miejscem magicznym.

Magiczne miejsce. Czy nie za często słyszymy to słowo? Magiczne miejsce, magiczne urządzenie, magiczna atmosfera, magiczna apteka, magiczne ceny…, jakiż to wspólny sens przypisuje się temu słowu w XXI wieku? Są takie słowa, które raz w nowy sposób użyte przez pisarza czy celebrytę zmieniają znaczenie albo rozszerzają je obejmując nowe kategorie desygnatów. „Magiczne” – przestało oznaczać to, co jest w jakiś sposób czarodziejskie, co jest związane z siłami irracjonalnymi – stało się słowem, którym można oznaczyć wszystko o czym chce się powiedzieć, że jest cudowne, nie tylko w sensie „cudu”, ale również w sensie tylko emocjonalno estetycznym. Szkoła jednak jest magiczna także w sensie zbliżonym do tradycyjnego. Nie istnieje przejrzysty racjonalny opis tego co tam się dzieje, chociaż ciągle pojawiają się takie próby i wydawać by się mogło, że nagromadziła się poprzez ten trud ogromna wiedza o szkole i zachodzących tam procesach.

[Fragment ze wstępu]

Spis treści

Wstęp. Magiczne miejsce 7

1. Niewidzialne dobro. (Jacy jesteśmy co można zrobić?) 15

Zanim rzucisz kamieniem 16

Zło 17

Zło czy dobro ukryte 21

Pułapka pomniejszania świata 27

Nie pragnąć 29

Pragnienie godne człowieka 32

Ukrywanie miłości 34

2. Z jakimi smokami przyjdzie walczyć? 39

Potwór Pana Cogito 40

Zło jako brak dobra 42

Manicheizm i realność diabła 45

Pułapka Spowiednika 49

Budzenie diabła – „zawirowanie” w tym świecie 52

Posłuszeństwo i solidarność 56

Wychowanie do wojny 63

3.W poszukiwaniu kamienia pedagogicznego 71

Potrzeba rozumienia 72

Wchodzenie w świat dorosłych 76

Nauczyciel jako szaman 81

Mity i wzorce 83

Problematyczne zdobycze współczesności 86

Widzialne i niewidzialne 90

Tajemnica drzewa 94

4. Etyka i pedagogika skierowana na proces 101

Najniższa półka paradygmatu nauki 102

Inspiracje Jungowskie 106

Obecność śnienia 109

Anthropos 113

Etyka kosmiczna 117

Fizyk w klasie 132

Klasa jako proces 134

Powitanie szkoły 138

Zdrowie nauczyciela 141

5. Pedagogiczne cimcum 145

Symbole i wzorce myślenia 146

Imitatio Dei 147

Cimcum jako wzorzec tworzenia 149

Człowiek wobec Boga 151

Rozwój jako wycofywanie się z egotyzmu 152

Golem 155

Cimcum pedagogów 160

Podążanie za uczniem 163

6. Człowiek bez pupy 167

Pupa i gęba 168

Trudna szczerość 170

Gombrowicz i św. Franciszek 179

Urzędowy szatan ładu 180

Istota dramatyczna i jej ekwipunek 182

Ukryty program wychowawczy 184

Duchy nawiedzające szkołę 187

Czy przed pupą nie ma ucieczki 189

7. Odpowiedzialność nauczyciela 193

Wspólne myślenie 194

Konteksty odpowiedzialności 196

„Nie biorę odpowiedzialności” 199

Posłuszeństwo 202

Nauczyciel odpowiedzialny 206

Zakończenie 213

Szanse smoka 214

Papierowy kamień pedagogiczny 215

Fabryka nauczycieli 221

Powaga 226

Bibliografia 233